Η Τέχνη είναι πάντα μιά απάντηση. Και πάντα θέτει ερωτήματα. Η ανάγη για έκφραση είναι πάντα θετικό πράγμα, αλλά μπερδεύεται χωρίς συγκεκριμένα όρια. Και τα όρια αυτά τα θέτει πρωτίστως η παιδεία.

λέει στην Ελένη Μολφέτα η Λένα Φιλίπποβα.

«Ίων» ( ή περί Ιλιάδος) παρουσιάζει η Λένα Φιλίπποβα με την ομάδα ΗΘΩ στο Θέατρο 104. Μια συζήτηση για την καλλιτεχνική και ποιητική έμπνευση "δια στόματος" Σωκράτη και ραψωδού Ίωνα.

Πρόκειται για μια σκηνική μεταφορά ενός γνωστού διαλόγου του αέναου αυτό-ερωτούμενου φιλοσόφου Πλάτωνα, με διαχρονικά ερωτήματα για την τέχνη, την ποίηση, τον ίδιο τον ποιητή, την ιδέα αλλά και τον ίδιο τον άνθρωπο. Με αφορμή την παράσταση η κ. Λένα Φιλίπποβα μας παραχώρησε μια πολύ όμορφη συνέντευξη, όπου μας μιλά για το έργο, για την ποίηση στη σημερινή εποχή, όπως ακόμα και για ποικίλα θέματα σχετικά με την ίδια την εποχή.

Την ευχαριστώ ιδιαιτέρως και για την ξεχωριστή παράσταση που είδα, κυρίως, όμως, για τα λόγια που μου χάρισε στην παρακάτω συνέντευξη...

« ...ο ποιητής είναι πράγμα ελαφρό, πετoύμενο και δαιμόνιο, και δεν μπορεί να δημιουργήσει παρά σαν ενθουσιαστεί μόνο και πέσει σ᾽ έκσταση και χάσει το λογικό από μέσα του· » αναγράφει το δελτίο τύπου της παράστασης. Για εσάς, τι είναι ο ποιητής; Ή τι θα μπορούσε να είναι;

Λένα Φιλίπποβα: Είναι ο άνθρωπος που ζεί και παρατηρεί πολύ προσεκτικά τον κόσμο ολόκληρο, αλλά ταυτόχρονα είναι εντελώς «απαλλάγμενος» από αυτόν. Δεν τον ενδιαφέρει να συμμετέχει στα κοινά, να παλεύει για οποιαδήποτε πρωτιά... Είναι εξ’ολοκλήρου συγκεντρωμένος στην εσωτερική ζωή του – στη ζωή και τις κινήσεις της ψυχής του. Άρα, η μοναδική απασχόληση του – είναι να αισθάνεται τον κόσμο που τον περιβάλλει και να μιλάει γι’ αυτόν.

Αναγνωρίζετε την ποίηση στη σημερινή εποχή; Κι αν ναι, ποιά μορφή μπορεί να έχει;

Λ.Φ.: Η ποίηση έχει να κάνει με την γλώσσα. Η γλώσσα είναι ένα αιώνιο φαινόμενο. Αλλάζουν οι γενιές των άνθρωπων, οι φυλές και οι γλώσσες τους, αλλά ο λόγος και μέσω αυτού η ποίηση ζουν αιώνια. Ίσως, η ερώτηση σας αναφέρεται σε πράγματα που μπορεί να αποτελούν αφορμές για να γραφτεί ποίηση... Υπάρχουν σε κάθε εποχή. 'Οσο υπάρχει ο άνθρωπος και η ανάγκη του για κάτι όμορφο, τόσο θα υπάρχει και η ποίηση.

Τι στάθηκε η αφορμή για τη δημιουργία της παράστασης «Ίων» (ή περί Ιλιάδος);

Λ.Φ.: Το θέμα του διαλόγου και η επιθυμία μας, ως ομάδα, να καταφέρουμε να κάνουμε αυτό το κείμενο παράσταση στην σκηνή του θεάτρου.

Συναντήσατε δυσκολίες στη σκηνική μεταφορά του έργου;

Λ.Φ.: Πολλές. Και όλες ήταν πολύ γόνιμες και μας προχώρησαν στη γνώση της δουλειάς μας. Δύσκολο ήταν να βρεθεί η σκηνική φόρμα της παράστασης. Δύσκολο ήταν να παίζουν οι ηθοποιοί με την απαιτούμενη τεχνική.

Τι πιστεύετε ότι "τιτλοφορεί" κάποιον ως αυτό-ερωτώμενο φιλόσοφο;

Λ.Φ.: Η αποκλειστική ενασχόληση με την φύση των πραγμάτων. Ο Σωκράτης ήταν αυτό - ερωτώμενος φιλοσοφος. Ολοι οι φιλόσοφοι είναι αυτό - ερωτώμενοι.

Η συζήτηση ανάμεσα στον ραψωδό Ίωνα και τον Σωκράτη, πραγματεύεται το σε τι μπορεί να οφείλεται η έμπνευση των ανθρώπων που ασχολούνται με την Τέχνη. Εσείς, τι έχετε να σχολιάσετε ως προς αυτό;

Λ.Φ.: Δεν θα μπορέσω να πω κάτι καλύτερο από αυτό που λέει ήδη ο Πλάτωνας στο διάλογο αυτό. Ο κάθε ποιητής εμπνέεται από τη μούσα του, και ο κάθε ραψωδός εμπνέεται από τον ποιητή που ερμηνεύει... Για μένα προσωπικά η ερώτηση σε τι οφείλεται η έμπνευση παραμένει αναπάντητη.

Γεννηθήκατε και μεγαλώσατε στη Ρωσία. Σπουδάσατε στο Κρατικό Ινστιτούτο Θεατρικής Τέχνης του Κιέβου (ΕΣΣΔ). Τι έχετε αποκομίσει από τις σπουδές σας στη Ρωσία;

Λ.Φ.: Από τις σπουδές μου έχω αποκομίσει κάποιες «αρχικές» πληροφορίες για το θέατρο. Δυστυχώς, η τέχνη του θεάτρου δεν μαθαίνεται από τα βιβλία. Είναι μια τέχνη πρακτική. Αυτές οι γνώσεις που σου δίνονται αρχικά – πρέπει να τις ανακαλύψεις από την αρχή, όταν αρχίζεις να ασκείς το επάγγελμα. Πρέπει να εφεύρεις εκ νέου αυτό που νόμιζες ότι το έχεις ήδη μάθει στη Σχολή. Η κουλτούρα και το περιβάλλον της χώρας μου - μου έμαθαν πάρα πολλά. Την εποχή που σπούδαζα, οι καλλιτέχνες που θαύμαζα κοιτούσαν σε κάποιο μακρινό "ιδανικό" σημείο κάποιας τελειότητας... Και ήθελες πάντα να γίνεις καλύτερος, να φτάσεις αυτό το σημείο...

Οι σπουδές στο εξωτερικό πλέον είναι ένα σύνηθες φαινόμενο. Αν κάποιος θέλει να δουλέψει στο χώρο της τέχνης, θεωρείτε πως το να καταφύγει στο εξωτερικό είναι μια λύση;

Λ.Φ.: Εξαρτάται απο τον άνθρωπο και τις ανάγκες του...

Ιδρύσατε το 2001 την ομάδα ΗΘΩ.. Τι χρειάζεται μια ομάδα για να χτίσει γερά θεμέλια και να κρατήσει στο πέρασμα του χρόνου;

Λ.Φ.: Κοινό στόχο και μεγάλη αντοχή. Την περιέργεια και την προσήλωση για τη φύση της δουλειάς σου.

Τι είναι αυτό που θεωρείτε ότι εκλείπει από την εποχή που διανύουμε;

Λ.Φ.: Η ανάγκη για την ομορφιά...

Ποια πιστεύετε ότι είναι η "φιλοσοφία" της εποχής;

Λ.Φ.: Η εποχή μας, δυστυχώς, έχει πολύ συγκεκριμένες αρχές. Δεν ενδιαφέρεται πλέον για τον άνθρωπο, αλλά για τα αξιώματά του... Πόσο πλούσιος είναι, πόση εξουσία κατέχει... Η Τέχνη όλο και πιο πολύ γίνεται αναλώσιμο προϊόν και η αμάθεια δεν είναι πλέον ντροπή.

Τα τελευταία χρόνια, οι θεατρικές παραστάσεις έχουν ανέβει θεαματικά. Αυτό φανερώνει μια ανάγκη για έκφραση. Η τέχνη, αποτελεί μία απάντηση στην κρίση, ή θέτει ερωτήματα;

Λ.Φ.: Η Τέχνη είναι πάντα μιά απάντηση. Και πάντα θέτει ερωτήματα. Η ανάγη για έκφραση είναι πάντα θετικό πράγμα, αλλά μπερδεύεται χωρίς συγκεκριμένα όρια. Και τα όρια αυτά τα θέτει πρωτίστως η παιδεία. Η θεατρική παιδεία στην Ελλάδα έχει πολλά προβλήματα. Πιστεύω οτι συμβάλλει καθοριστικά στο κλίμα ημιμάθειας και ασυδοσίας.

Πιστεύετε στο "ταλέντο"; Κι αν ναι, πως το ορίζετε;

Λ.Φ.: Πιστεύω στο ταλέντο. Είναι η ικανότητα να αντέχεις τον εαυτό σου και να έχεις την περιέργια να τον μάθεις.

Γιατί η ομάδα «ΗΘΩ» αφιερώνει, εν είδει χρέους, αυτήν τη δουλειά της στον μεγάλο εν ζωή δάσκαλο του σύγχρονου θεάτρου Ανατόλι Βασίλιεβ;

Λ.Φ.: Γιατί αυτός ο μεγάλος Δάσκαλος έχει ανοίξει πολλούς καινούργιους ορίζοντες στην τέχνη του θεάτρου. Γιατί τον σεβόμαστε απεριόριστα και προσπαθούμε να ακολουθήσουμε την κατεύθυνση που έχει χαράξει.

Ποιοί οι στόχοι σας για το μέλλον;

Λ.Φ.: Ο μέγιστος στόχος είναι να αντέξουμε την οικονομική κρίση και να συνεχίσουμε να κάνουμε την ερευνητική δουλειά που έχουμε ξεκινήσει.

Σας ευχαριστώ πολύ!

• Yasmin Levy: Η μουσική και οι τέχνες είναι οι καλύτεροι τρόποι για να χτίζεις γέφυρες
• Συνέντευξη με τους συντελεστές της παράστασης "και μετά; και μετά;"