Ακόμα κι αν δεχτούμε το δόγμα της εποχής που λέει πως "καταναλώνω άρα υπάρχω" (όπου σαν κατανάλωση δε νοείται μόνο η κατανάλωση προϊόντων, αλλά και υπηρεσιών και πληροφοριών), η επιλογή του τί θα καταναλώσουμε παραμένει στο χέρι μας.

γράφει στο Ev Art ο Γιάννης Φύτρος.

Με αφορμή την επανέναρξη μιας από τις πιο επιδραστικές σειρές που έχουν προβληθεί στην ιστορία της τηλεόρασης, με εκατομμύρια φανς ανά τον πλανήτη και θεματολογία με άπειρες κοινωνικοπολιτικές προεκτάσεις, δε μπορώ να μην αναπολώ τη δεκαετία του '90 που την έβλεπα για πρώτη φορά (και δεύτερη και τρίτη, με τη βοήθεια της βιντεοκασσέτας). Ακόμα και με την αυγή του 2000 και των DVD, θυμάμαι τον εαυτό μου να βλέπει ευλαβικά το κάθε επεισόδιο και ουκ ολίγες φορές να ανατρέχω αμέσως μετά στο internet προκειμένου να αναζητήσω τα σκόρπια στοιχεία που είχα μόλις δει... και τί έκπληξη, όταν η αναζήτηση αυτή επέστρεφε υπαρκτά στοιχεία περί παραφυσικών φαινομένων, συνομωσιολογικών σεναρίων και κυβερνητικών black-op επιχειρήσεων και πειραμάτων. Αν μη τι άλλο εκεί παραδεχόμουν τον Chris Carter για τον τρόπο με τον οποίο περνούσε στον κόσμο τα απαραίτητα ερεθίσματα για να ψάξει περισσότερο τί μπορεί να υπάρχει "εκεί έξω" (εκτός από "πράσινα ανθρωπάκια").

Βέβαια, το flashback δεν εξαντλείται στα X-Files, αλλά διευρύνεται στη γενικότερη κινητικότητα που χαρακτήριζε εκείνη την εποχή όσον αφορά το χώρο της αναζήτησης και του μεταφυσικού. Ποιός θυμάται το περιοδικό "2001 Φάκελος Χ" ή το "Ανεξήγητο"; Ποιός θυμάται τα πρώτα τεύχη του Strange, λίγο καιρό αργότερα; Ποιός έχει πλέον έστω και ακουστά τις "Ψυχικαί Έρευναι" του Άγγελου Τανάγρα που μεσουράνησαν τη δεκαετία του '30; Για κάποιον που δεν έζησε από κοντά εκείνη τη "χρυσή εποχή της αναζήτησης" προς τα τέλη της δεκαετίας του '90, οποιαδήποτε κουβέντα για UFO ή μεταφυσικά φαινόμενα ή για πειράματα τηλεπάθειας ή Remote Viewing μπορεί σήμερα να ακούγεται λίγο γραφική ή ακόμα και αστεία, αλλά για μένα η ενασχόληση με αυτό το χώρο ήταν ανεκτίμητης αξίας, γιατί όλοι όσοι ασχοληθήκαμε με αυτό το χώρο της αναζήτησης μάθαμε αρκετά πράγματα που τα αξιοποιούμε ακόμα και θα τα αξιοποιούμε για όλη μας τη ζωή...

Ο χωρος αυτός μας έμαθε να συζητάμε με "άδειο ποτήρι" και να είμαστε ανοιχτοί (γιατί με τόσα που έχουμε διαβάσει, πλέον δεν έχουμε λόγο να μην πιστέψουμε κάτι). Μας έμαθε όμως να ζητούμε στοιχεία και επιχειρήματα, όπως μας έμαθε και να τα αναζητούμε όταν δεν είναι άμεσα διαθέσιμα. Μας έμαθε να κάνουμε "εναλλακτικές" συνδέσεις μεταξύ πληροφοριών, να βουτάμε στον ωκεανό της συνομωσιολογίας, χωρίς όμως να τσιμπάμε τα δολώματα των θεωριών συνομωσίας. Να εξερευνούμε παράξενα μονοπάτια αλλά να αναγνωρίζουμε και να αποφεύγουμε τα δόγματα, όπου τα συναντούμε. Μας έμαθε να διαχειριζόμαστε σωστά πληροφορίες με το να τις αναλύουμε και όχι να τις τσουβαλιάζουμε. Τελικά, μας έμαθε ότι δεν μας έμαθε τίποτα! Γιατί δεν ξέρουμε τίποτα. Όσα ξέρουμε είναι ελάχιστα και πάντα οφείλουμε να μαθαίνουμε περισσότερα. Κι αυτό όχι τόσο γιατί οι πληροφορίες είναι άπειρες, αλλά γιατί πάντα θα υπάρχει κάτι που θα μας ξεφεύγει. Βέβαια, φυσικά και έχουμε γνώμη με βάση αυτά που ξέρουμε και την εκφράζουμε, απλώς έχει διαφορά το να "έχεις γνώμη" από το να "γνωρίζεις την αλήθεια". Το ένα είναι σεβαστό και αποδεκτό, το άλλο είναι επισφαλές και εν δυνάμει επικίνδυνο.

Τα χρόνια όμως πέρασαν, οι εποχές άλλαξαν, η διαθεσιμότητα της πληροφορίας πέρασε στο άλλο άκρο, αυτό της υπερπληροφόρησης, ενώ παράλληλα μειώθηκε δραματικά ο διαθέσιμος χρόνος που χρειάζεται για να διασταυρωθεί/αναλυθεί. Έτσι, πλέον συναντούμε περισσότερες "αλήθειες" (που είναι αυταπόδεικτες, οπότε δε χρειάζονται διερεύνηση) παρά "γνώμες", ενώ η συνομωσιολογία που είναι μια ευσεβής μέθοδος διαχείρισης πληροφοριών τείνει πια να εξαλειφθεί υπό το βάρος των θεωριών συνομωσίας (που είναι το "κακό αδερφάκι" της συνομωσιολογίας, μιας και διαχειρίζεται τις πληροφορίες ώστε να εξυπηρετήσει δόγματα ή απλά να αποπροσανατολίσει)*.

Αυτή η λεπτή ισορροπία μεταξύ προσεκτικής σύνδεσης πληροφοριών και τσουβαλιάσματος ήταν, κατά τη γνώμη μου, μια από τις συνταγές επιτυχίας των παλιών X-Files. Η αποστροφή που μου προκάλεσε ο 10ος κύκλος που εδώ και λίγο καιρό έχει ξεκινήσει, κάτι παραπάνω από μια δεκαετία μετά την προβολή του 9ου κύκλου, πιθανότατα οφείλεται στην προοπτική που είδαν οι παραγωγοί της σειράς για το ότι θα μπορούσε ακόμα να βγάλει μερικά φράγκα το brand name των X-Files, αλλά για μένα αποτελεί και σημείο των καιρών. Δεν είναι τίποτα άλλο από την ανταπόκριση της βιομηχανίας του θεάματος στη ζήτηση εύπεπτων πληροφοριών, μαζί με μερικά "τερατάκια" που πάντα πιάνουν τόπο (που και τότε πραγματευόταν η σειρά, αλλά όχι στο σημείο που αναλώνεται τώρα, όταν δεν καταπιάνεται με το τσουβάλιασμα θεωριών συνομωσίας). Από τον Μώλντερ της δεκαετίας του '90 που εξέπεμπε το προφίλ ενός γνήσιου ερευνητή, μέχρι τον Μώλντερ της δεκαετίας του '10 που πλέκει ένα κουβάρι πληροφοριών προς την κατεύθυνση που εξυπηρετούν το συμπέρασμα στο οποίο θέλει να καταλήξει, στα δικά μου μάτια τουλάχιστον διαφαίνεται όλη αυτή τη μεταστροφή της κοινωνίας που μπούχτισε από την καταιγιστική αύξηση της ροής πληροφοριών και από κάποιο σημείο και μετά αφέθηκε στο έλεος αυτού του χειμάρρου πληροφορίας. Παραδόξως, βέβαια, αυτή η διαθεσιμότητα φαίνεται πως δεν έχει κάνει τον κόσμο πιο διαλλακτικό αλλά αντιθέτως πιο κλειστό, πιθανότατα λόγω κάποιας ενστικτώδους αντίδρασης του υποσυνειδήτου να ψάξει για "στεγανά" και να προστατευτεί από αυτόν τον άγνωστο και πρωτόγνωρο ωκεανό πληροφορίας. Αν δεν βουτήξεις όμως, έστω και στα ρηχά μέχρι να μάθεις να κολυμπάς χωρίς να σε παρασύρει το ρεύμα, δεν πρόκειται να επιβιώσεις πνευματικά σε αυτόν τον κόσμο.

Ακόμα κι αν δεχτούμε το δόγμα της εποχής που λέει πως "καταναλώνω άρα υπάρχω" (όπου σαν κατανάλωση δε νοείται μόνο η κατανάλωση προϊόντων, αλλά και υπηρεσιών και πληροφοριών), η επιλογή του τί θα καταναλώσουμε παραμένει στο χέρι μας. Αν θα το καταναλώσουμε υπεύθυνα, αν θα το καταπιούμε αμάσητο ή αν θα το φτύσουμε, αν θα το συστήσουμε και σε κάποιον άλλον ή αν θα το κάνουμε Share στο Facebook... Κόντρα στην ισοπεδωτική εποχή που ζούμε, υπάρχουν ακόμα "εκεί έξω" μερικές μικρές οάσεις ουσιαστικής πληροφόρησης που δεν έχουν στερέψει. Μη βαρεθείτε να τις αναζητήσετε... δεν είναι ένα ζευγάρι παπούτσια, είναι η καλλιέργεια της παιδείας μας, του πνεύματός μας, της κριτικής μας ικανότητας, της πολιτικής μας υπόστασης.

*Υπάρχει κάπου στο διαδίκτυο ένα αρκετά ενδιαφέρον άρθρο με τίτλο "Για τη Διαχείριση πληροφοριών (και τις θεωρίες συνομωσίας)". Ο ευρών αμειφθήσεται...

ΥΓ: Τους αγωνιστικούς μου χαιρετισμούς στο συνάδελφο (πληροφορικάριο), συγγραφέα, δημοσιογράφο και ερευνητή Λουκά Καβακόπουλο, που συνεισέφερε καθοριστικά με την πένα και το λόγο του στο να μάθουμε... οτι δε μάθαμε τίποτα! ;-)

• Σαν το Ξύπνημα μιας Κάποιας Άνοιξης
• "Γίνε εθελοντής στο Γκάζι!" | Μια ιστορία αισχροκέρδειας της Τεχνόπολης Α.Ε.