Η ιστορία του θεάτρου και ο εκπαιδευτικός του ρόλος στα παιδιά του σήμερα
Οι ρίζες του θεάτρου υπάρχουν από τα πρώτα χρόνια ύπαρξης του ανθρώπου, ας μην ξεχνάμε πως ήταν μια από τις πρώτες μορφές έκφρασης... Υπήρχε σε πρώιμη μορφή μέσα από διαφορά τελετουργικά με ιερείς ή μάγους, οι οποίοι με τις χορευτικές και τραγουδιστικές τους ικανότητες ξόρκιζαν το κακό ή σε άλλες περιπτώσεις έφερναν τύχη και αφθονία στους ανθρώπους, σε διάφορους πολιτισμούς ανά τον κόσμο. Το θέατρο όμως πήρε αυτό το όνομα από τους αρχαίους Έλληνες που τον 5ο αιώνα, στo χρυσό αιώνα, το δημιούργησαν με τη βασική δομή και ραχοκοκαλιά που μπορούμε να το απολαύσουμε σήμερα και όχι απλά μέσω ενός χορού ή μιας ρυθμικής μελωδίας. Ορίζεται πλέον σα μια μορφή τέχνης, που πάνω σε μια σκηνή, οι ηθοποιοί λένε μια ιστορία στους θεατές είτε με τη μορφή λόγου ή χρησιμοποιώντας επίσης το χορό ή το τραγούδι και τη μουσική.
Αρχικά, στην αρχαία Αθήνα η ονομασία θέατρο αναφερόταν στο σύνολο των θεατών, αργότερα ήταν το όνομα του μέρους στο οποίο ανέβαινε η παράσταση και με το πέρασμα των χρόνων καθιερώθηκε να αναφέρεται στη μορφή της παράστασης. Το πρώτο θέατρο που φτιάχτηκε, κατασκευάστηκε από ξύλα στην Αθήνα το 490 π.Χ. και δυστυχώς κατέπεσε σε μικρό χρονικό διάστημα επειδή δεν μπόρεσε να αντέξει το πλήθος κόσμου που ήθελε να παρακολουθήσει τις παραστάσεις, όμως σε λίγο διάστημα δημιουργήθηκε κοντά στο ίδιο μέρος αλλά αυτή τη φορά σε πιο κατάλληλο έδαφος, κάτω από την Ακρόπολη και κοντά στο ναό του Διονύσου, το Διονυσιακό θέατρο, το οποίο μπορούμε μέχρι και σήμερα να βρούμε σε εκείνο το μέρος.
Υπάρχουν πλέον πολλά είδη θεατρικών έργων, μιούζικαλ, πρόζα, παντομίμα... όμως στην αρχαία Αθήνα τα είδη ήταν μόνο τρία: η τραγωδία, η κωμωδία και το σατιρικό δράμα. Τα χαρακτηρίστηκα σε κάθε ένα από αυτά τα είδη διέφεραν. Το σατιρικό δράμα ήταν ανάλαφρο, με ευχάριστη πλοκή και με διάφορες παρωδίες εμπνευσμένες από τη μυθολογία. Η κωμωδία ήταν το είδος που καυτηρίαζε διάφορα θέματα που απασχολούσαν εκείνη την εποχή τους ανθρώπους σε διάφορους τομείς της καθημερινότητας τους και διακωμωδώντας τους με μια διασκεδαστική απόδοση των γεγονότων, έκλεινε το μάτι στο θεατή. Τέλος υπήρχε η τραγωδία που εκεί διαδραματίζονταν οι συγκρούσεις που μπορεί να υπάρχουν στον άνθρωπο, εσωτερικές και εξωτερικές, εξιστορώντας ιστορίες με δύσκολες, σκοτεινές πλευρές. Ο Αριστοτέλης το 330 π.Χ. είχε ήδη δώσει τον ορισμό της τραγωδίας στο έργο του «Περί Ποιητικής». Εκεί, μεταξύ άλλων, αναφέρεται ότι είναι το ύψιστο είδος καλλιτεχνίας, με συνοχή, έχοντας συγκεκριμένη αρχή-μέση-τέλος και παρουσιάζοντας διάφορους χαρακτήρες ανθρώπων σε έντονες δραματικές καταστάσεις που καθήλωναν το θεατή στο έργο περιμένοντας την εξέλιξη με αγωνία.
Οι πιο μεγάλοι τραγικοί τότε, αλλά και όλων των εποχών στη συνέχεια, ήταν ο Αισχύλος, ο Σοφοκλής και ο Ευριπίδης, που ο καθένας συμπλήρωνε με το δικό του τρόπο τη συνέχεια, που όλοι οι άλλοι δραματουργοί ακολούθησαν αργότερα. Ο Αισχύλος είχε μια ιδιαίτερη γραφή, που αργότερα σπουδαίες προσωπικότητες επηρεάστηκαν από τα κείμενα του, όπως ο Ουγκώ και ο Μαρξ. Ο Σοφοκλής, ο «τελειότατος των τραγικών» κατά τον φιλόσοφο Ξενοφώντα, μας χάρισε σπουδαία έργα όπως την Αντιγόνη και τον Οιδίποδα Τύραννο. Ο Ευριπίδης στα έργα του προσπάθησε να ερευνήσει σε διαφορετικό επίπεδο την ψυχολογία των πρωταγωνιστών του, προσεγγίζοντας την ψυχολογική και κοινωνική τους οντότητα μέσα από τα διάφορα σοβαρά διλλήματα που τους απασχολούσαν, σε έργα όπως η Μήδεια, η Ηλέκτρα, ο Ορέστης κ.λ.π.
Μετά τους Μεγάλους Έλληνες Τραγωδούς, ο μεγαλύτερος δραματουργός παγκοσμίως ήταν και είναι ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ, ο οποίος αποτύπωσε μέσα στα έργα του πάθη, ανεκπλήρωτους έρωτες, δύσκολες καταστάσεις αλλά και πολλά κωμικά στοιχεία. Ακόμα και ο Σίγκμουντ Φρόιντ μελέτησε έργα του, ερευνώντας την ανθρώπινη φύση... Αργότερα ακολούθησαν και άλλοι αξιόλογοι θεατρικοί συγγραφείς, όπως ο Ερρίκος Ίψεν (1828-1906) που ήταν ένας από τους καλυτέρους Νορβηγούς δραματουργούς με ιδιαίτερες απόψεις και παρουσιάζοντας στα έργα του ιδιαίτερα θέματα όπως μεταξύ άλλων για τις γυναίκες και τα ίσα δικαιώματα που θα έπρεπε να έχουν. Επίσης, ένας άλλος σπουδαίος δραματουργός, στην Αμερική αυτή την φορά, ήταν ο Τενεσι Ουίλιαμς (1911-1983). Έργα του όπως το «Λεωφορείο ο Πόθος» και ο «Γυάλινος κόσμος» ανεβάζονται ακόμα και σήμερα σε θέατρα σε διάφορα μέρη του κόσμου με μεγάλη επιτυχία.
Το θέατρο είναι μια μορφή τέχνης που αν και διανύουμε δύσκολους καιρούς καταφέρνει και επιβιώνει. Οι τιμές είναι πλέον πιο προσιτές και η ποιότητα συνεχώς αυξάνεται στις διάφορες παραστάσεις. Είναι και ήταν πάντα μια μορφή ψυχαγωγίας που μπορούσε να κάνει ένα απόγευμα ή ένα βράδυ πιο ιδιαίτερο. Οι ηθοποιοί είναι μελή μιας μορφής κοινωνίας, που χρειάζεται πάντα να προσαρμόζονται και να επικοινωνούν όταν «ανεβαίνει» μια θεατρική παράσταση. Έτσι και στην καθημερινή ζωή μας παίζουμε και εμείς καθώς μεγαλώνουμε όλο και περισσότερους ρόλους και σε περισσότερους «θιάσους»... Πλέον στη ζωή μας υπάρχουν πολλές χρήσεις της θεατρικότητας... Δεν είναι τυχαίο πως ακόμα και στην εκπαίδευση στις σχολικές τάξεις υπάρχουν διάφορες θεατρικές προσεγγίσεις που βοηθούν τα παιδιά να καταλάβουν καλύτερα την κοινωνία αλλά και τους εαυτούς τους. Οι δάσκαλοι από τα νήπια ακόμη αρχίζουν και βάζουν το θεατρικό παιχνίδι μέσα στην τάξη ως μια διασκεδαστική μορφή μάθησης.
Υπάρχουν δύο μορφές θεατρικού παιχνιδιού στα σχολεία, το Theater in education ή αλλιώς παραστατικό δράμα και το Drama in education ή αλλιώς συμμετοχικό δράμα.
Στο παραστατικό δράμα υπάρχει ένας μικρός «θίασος» που ανεβάζει παραστάσεις σε σχολεία ή ακόμα και σε νοσοκομεία σε ειδικές περιπτώσεις και μετά το δρώμενο υπάρχει μια συζήτηση γύρω από το θέμα του έργου, με διδακτικό χαρακτήρα. Από την άλλη στο συμμετοχικό δράμα, τα παιδιά βιώνουν πιο αποτελεσματικά τις διάφορες ιστορίες μέσω μιας πιο ενδιαφέρουσας εμπειρίας. Με το συμμετοχικό δράμα οι παιδαγωγοί μπορούν να βοηθήσουν τους μαθητές τους να μάθουν να εκφράζονται και να επικοινωνούν. Η φαντασία και το συλλογικό πνεύμα ανακαλύπτονται μέσα από μια πιο βιωματική ματιά. Τα παιδιά το βρίσκουν πολύ ψυχαγωγικό αυτό το παιχνίδι, μαθαίνοντας ακόμα περισσότερα πράγματα για τα ίδια αλλά και για την συλλογικότητα και τους κοινωνικούς κανόνες.Το αποτέλεσμα είναι να είναι ενημερωμένα, να βελτιώσουν την αυτογνωσία τους και μελλοντικά να μην γίνουν θύματα κάποιων δυσάρεστων καταστάσεων. Οι δάσκαλοι στα σχολεία χρειάζεται να έχουν έστω κάποια βασική μόρφωση πάνω στη θεωρία και τεχνική του θεάτρου, ώστε να μπορούν να υποστηρίξουν αυτόν τον τρόπο εκπαίδευσης.
Στο YouTube μπορεί κανείς να βρει διάφορα videos από τάξεις σε σχολεία, που οι παιδαγωγοί χρησιμοποιούν αυτή τη μορφή εκπαίδευσης. Χαρακτηριστικά σε ένα σχολείο στην Αγγλία, η δασκάλα είχε μπει στο ρόλο της φουρνάρισσας και έβαλε τα παιδιά στην ιστορία της κουζίνα της, υποδυόμενα τους πελάτες (οι οποίοι είχαν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά-ρόλους) αλλά και σαν σχολιαστές, έτσι η «φουρνάρισσα», που δεν ήξερε καλά μαθηματικά βρήκε βοήθεια από τα παιδιά, τα οποία μπορούσαν να μετρήσουν.
Ένα άλλο παράδειγμα είναι επίσης από την Αγγλία, στο οποίο ο δάσκαλος ήθελε τα παιδιά να έρθουν σε επαφή με θέματα της καθημερινότητας, όπως πως μπορούν να αντιδράσουν σε μια διαμάχη, οπότε έβαλε δύο παιδιά να ενσαρκώσουν ρόλους στους οποίους να έχουν ακατάλληλη συμπεριφορά πάνω σε ένα θέμα και μετά μέσω ερωτήσεων και συζήτησης έβαζε τα παιδιά να σκεφτούν ποιος είναι ο σωστός και ποιος δεν είναι ο σωστός τρόπος αντιμετώπισης της κατάστασης. Το αποτέλεσμα ήταν ότι τα παιδιά, που αν και ήταν μόνο στο δημοτικό έμαθαν καλύτερα κάποιους από τους κοινωνικούς κανόνες συμπεριφοράς σε εκείνο το μάθημα.
Πλέον το συμμετοχικό δράμα μπορεί να το μελετήσει κανείς και από διάφορα βιβλία και περιοδικά ή μπορεί να το βρει σε διάφορους εξωσχολικούς χώρους και εργαστήρια που εκεί μπορούν τα παιδιά αλλά και οι πιο μεγάλοι αν θελήσουν (σε ενήλικα τμήματα), να το ανακαλύψουν και ως αποτέλεσμα να γνωρίσουν καλύτερα τον εαυτό τους.
Ο θεσμός του θεάτρου και οι διάφοροι παράμετροί του στην κοινωνία, υπήρχαν και θα υπάρχουν, όσο οι άνθρωποι σε όλον τον κόσμο αναζητούν μια διέξοδο, διασκέδαση και επιμόρφωση στη ζωή τους, μέσω ενός πιο διαφορετικού και συγχρόνως απολαυστικού τρόπου επικοινωνίας.
