Εννιά και τέταρτο. Θέατρο του Νέου Κόσμου και «Τσέχωφ». Στο άκουσμα και μόνο του «Τσέχωφ» ξέρεις ή μάλλον φαντάζεσαι τι θα δεις. Κι όμως η παράσταση αυτή ανέτρεψε κάθε φαντασία ή προσδοκία μου.

«Από πού να αρχίσω και που να τελειώσω» σκέφτομαι... όταν αντικρίζω μια τέτοια παράσταση όπως η συγκεκριμένη. Είναι από τις λίγες φορές, που ο λόγος του Τσέχωφ κατάφερε να φτάσει στα αφτιά μου, με μια τρομερή απλότητα! «Απλό... τι δύσκολο και τι μαγικό όταν επιτυγχάνεται», σκέφτομαι ενώ βρίσκομαι ήδη στο «μικρόκοσμο» του Τσέχωφ.

Στον κάτω χώρο του Θεάτρου του Νέου Κόσμου, τέσσερις πλατούλες με μοναδική συντροφιά τις ανάσες τους είναι πάνω στη σκηνή, καθώς ο κόσμος γεμίζει την αίθουσα. Ένα κάδρο φωτίζεται πάνω στον τοίχο της σκηνής.

Είναι ο Άντον Πάβλοβιτς Τσέχωφ (1860 - 1904) ρώσος δραματουργός, συγγραφέας και γιατρός, ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς διηγημάτων στην ιστορία. Στα έργα του βλέπουμε τη φθορά της καθημερινής ζωής, ενώ οι ήρωες «ξοδεύουν» τη ζωή τους μέσα στην πνιγηρή ατμόσφαιρα της ρώσικης επαρχίας. Δεν είναι τόσο βαρύγδουπο, όσο ακούγεται... Ανθρώπους περιγράφει με τα μάτια της εποχής του.

Οι πλατούλες τον κοιτάζουν. Το φως σβήνει και η παράσταση αρχίζει... ή μήπως είχε ήδη αρχίσει;

Στον τοίχο εκτός από το κάδρο του ο Άντον Πάβλοβιτς Τσέχωφ είναι και άλλα διάφορα αντικείμενα, απλά, καθημερινά. Δεν είναι τυχαία εκεί σκέφτομαι κι όντως αυτά τη μικρά και απλά αντικείμενα στα χέρια των τεσσάρων ηθοποιών αλλάζουν μορφές και μας ταξιδεύουν από ιστορία σε ιστορία. Άλλος ένα συνοδός στο ταξίδι αυτό είναι οι εσωτερικές τρυφερές μελωδίες του Πάρη Θωμόπουλου και του Παύλου Κατσιβέλη. Εύστοχα το δελτίο τύπου χαρακτηρίζει την παράσταση ως «μια μουσική κωμωδία-παιχνίδι εξερεύνησης στη ζωή και το έργο του σπουδαιότερου Ρώσου θεατρικού συγγραφέα, Α. Π. Τσέχωφ, συντεθειμένη από τα δράματα, τις κωμωδίες, τα διηγήματα, τις νουβέλες αλλά και την αλληλογραφία του.» Ακριβώς αυτό είναι το ταξίδι που μας προσφέρει απλόχερα! Μέσα από τις «βλαβερές συνέπειες του καπνού», την «αρκούδα», το «μαύρο μοναχό» κ.α.

Έξυπνη, σύγχρονη, με πολύ όμορφες ιδιαιτερότητες η σκηνοθετική ματιά του Δημήτρη Μυλωνά. Καθώς πέρα από ένα καλαίσθητο σκηνικό, πέρα από μια εξαιρετική δραματουργική επεξεργασία των κειμένων, η εστίαση του ήταν στους ηθοποιούς. Κατ' επέκταση τα έργα του Τσέχωφ εκεί εστιάζουν... στον άνθρωπο, στην ύπαρξη. Όπως και να το κάνουμε, είναι κάτι μαγικό να βλέπεις ηθοποιούς να παραδίνονται ψυχή και σώματι μέσα σε αυτό. Εκτός από το ταλέντο, αυτό αναπόφευκτα σηματοδοτεί δουλειά και αγάπη. Αυτό για μένα καθιστά μια παράσταση επιτυχημένη. Η δουλειά και η αγάπη. Είδα και τα δύο. Μια ομάδα υπό την καθοδήγηση ενός σκηνοθέτη που εστιάζει στην ουσία του έργου. Γιατί η μαγεία κρύβεται στην αλήθεια. Όπως κι αν μεταφράζεται αυτή για τον καθένα. Εκεί βλέπεις και την επικοινωνία με το θεατή, αν θα λάβει το μήνυμα! Δεν έχει σημασία κατά την ταπεινή μου γνώμη, αν είναι γνωστοί άγνωστοι ηθοποιοί, νέοι ή μεγαλύτεροι, σημασία έχει τι επικοινωνείς και πως το επικοινωνείς.

Στη συγκεκριμένη παράσταση επιτέλους είδα να υπάρχει ουσία, η οποία πηγάζει μέσα από τέσσερις ανθρώπους. Οι οποίοι με έκαναν να γελάσω, να δακρύσω, να κάνω ένα πέρασμα μέσα από διάφορα συναισθήματα, με τα μάτια τους. Τέσσερα υπερταλαντούχα πλάσματα, γιατί μόνο ως πλάσματα μπορώ να τα χαρακτηρίσω, με τρομερό χειρισμό της φωνής, του σώματος (την κίνηση έχει επιμεληθεί η Νατάσα Σαραντοπούλου), της ανάσας τους περνώντας αβίαστα και συνέχεια μέσα σε διαφορετικούς κόσμους της κωμικοτραγικής φύσης της ανθρώπινης ζωής. Γνήσια λειτουργία ηθοποιών σε όλη της το μεγαλείο!

Μια πολυδιάστατη παράσταση με πολλές αναφορές και ένα μπλέξιμο διαφόρων ιδεών ως προς την απόδοση των έργων του Τσέχωφ επί σκηνής. Μια παράσταση που περνάει μέσα από την κλασική κατηγοριοποίηση του Ευρωπαϊκού θεάτρου, το μουσικό θέατρο, το θέατρο μορφών και τα σύνθετα θεάματα. Ένας συνδυασμός μέσω του οποίου ο Δημήτρης Μυλωνάς με τον Αλέξανδρo Αχτάρ, τη Μυρτώ Γκόνη, τον Πάρη Θωμόπουλο και τον Παναγιώτη Μπρατάκο δημιούργησαν ένα «μικρόκοσμο» του Τσέχωφ με μεγάλη αλήθεια!

Αυτό που δε μπορώ να εξηγήσω είναι πως αυτό το ειλικρινές ψάξιμο μέσα στο έργο στου Τσέχωφ παραδίδεται με μια τρομερή απλότητα από ηθοποιούς πολυεργαλεία καθ' όλη τη διάρκεια της παράστασης. Οι ηθοποιοί μεταμορφώνονται από τον ένα ρόλο στον άλλο επί σκηνής με έντονες ερμηνείες, δημιουργούν πολύ δυνατές στιγμές κι όλα φαντάζουν τόσο απλά. Σκηνές καθημερινής ζωής δίχως φανερή αλληλουχία, δίχως εκρήξεις και εξαιρετικές περιστάσεις. «Βλέπεις τη ζωή όχι μόνο μέσα από τις κορυφές και τις αβύσσους της, αλλά μέσα από την τριγύρω σου καθημερινότητα». Τα πρόσωπα αγωνίζονται να επικοινωνήσουν αλλά δεν τα καταφέρνουν. Βλέπεις επίσης απίστευτες φωτογραφίες της συγκεκριμένης παράστασης, που φέρουν όλη τη μαγεία που κρύβει ο Τσέχωφ. Απλοί άνθρωποι... Σαν κι εμάς.

155 χρόνια μετά από τη γέννηση του Αντον Τσέχωφ (1860-1904) το έργο του παραμένει τόσο σύγχρονο σαν ανατομία μες στην ανθρώπινη ψυχή. Με ήρωες σύμβολα, καταστάσεις καθημερινές, φράσεις απλές αλλά βαθιά ποιητικές.

«Η πρώτη γνωριμία με τα έργα του είναι συχνά απογοητευτική, με δυο-τρία λόγια συνοψίζεις την υπόθεση. Η γοητεία τους όμως δεν βρίσκεται στο διάλογο ή στην πλοκή, αλλά στο νόημα το κρυμμένο κάτω από τα λόγια, στις παύσεις και στις σιωπές, στην ψυχική δράση των ηρώων»: αυτό επεσήμανε ο πρώτος σκηνοθέτης των έργων του Τσέχωφ, Κονσταντίν Στανισλάφσκι.

Τελειώνοντας η παράσταση, μια φράση τιτιβίζει στο κεφάλι μου.
«Τα πάντα ρει και ουδέν μένει.» [Ηράκλειτος 544-484 π.Χ]
Οπουδήποτε. Οτιδήποτε. Οποιοσδήποτε.

Κι όλα αυτά επί σκηνής. Στην παράσταση «Τσέχωφ». Συγχαρητήρια σε όλους τους συντελεστές της παράστασης για αυτή την υπέροχη μιάμιση ώρα που μας προσέφεραν. Η πιο ζωντανή παρουσία του «Τσέχωφ» σε έργο που έχω δει!

Πληροφορίες παράστασης

• "Σύντροφοι;" του Άουγκουστ Στρίντμπεργκ
• "Η Τριανδρία" της Γεωργίας Δρακάκη